Vietnam’s Colonial Era Names: Tonkin, Annam, Cochinchina
An Nam và Cochinchina: Nguồn Gốc Tên Gọi và Ảnh Hưởng Lịch Sử
Nguồn Gốc Tên Gọi “An Nam”
“An Nam” là một trong những tên gọi lịch sử mà Trung Quốc đã sử dụng để chỉ Việt Nam trong suốt các giai đoạn khác nhau. Tên gọi này lần đầu tiên xuất hiện từ thời nhà Đường, khi miền Bắc Việt Nam được thiết lập thành một vùng tự trị, gọi là “An Nam đô hộ phủ”. Kể từ đó, “An Nam” đã trở thành cách gọi phổ biến để chỉ nước Việt.
Trong thời kỳ giành độc lập của các triều đại Việt Nam như Đinh, Tiền Lê, Lý, Trần, mặc dù quốc hiệu đã thay đổi nhiều lần (như Đại Cồ Việt, Đại Việt, Đại Ngu…), nhưng tên “An Nam” vẫn được sử dụng trong các ghi chép và bản đồ của Trung Quốc.
Ngoài ra, từ góc nhìn của người phương Tây, "Annam" đã trở thành thuật ngữ chỉ toàn bộ lãnh thổ Việt Nam. Nhà truyền giáo Alexandre de Rhodes, người đã đóng góp trong việc phát triển chữ Quốc ngữ, đã sử dụng tên gọi này trong các tài liệu của mình, phân chia lãnh thổ thành hai vùng: “Tunquin” (Đàng Ngoài) và “Cochinchine” (Đàng Trong).
Tên Gọi “Cochinchina” và Sự Thay Đổi Ý Nghĩa
Tên gọi “Cochinchina” có nguồn gốc từ các nhà buôn Bồ Đào Nha trong các cuộc thám hiểm vùng Đông Nam Á. Họ đã nghe đến từ “Cauchy” (Giao Chỉ), một tên gọi cổ của Việt Nam. Tuy nhiên, do sự trùng lặp với địa danh ở Ấn Độ, họ đã thêm “china” (Trung Quốc) vào để phân biệt, tạo ra tên gọi “Cochinchina” – nghĩa là “vùng Giao Chỉ gần Trung Quốc”.
Khi phương Tây bắt đầu tiếp xúc với Việt Nam trong thời Trịnh-Nguyễn phân tranh, “Cochinchina” được sử dụng để chỉ vùng đất Đàng Trong, nơi vai trò cai trị thuộc về các chúa Nguyễn. Vùng đất Đàng Ngoài của chúa Trịnh được gọi là “Tonkin”, theo tên thủ đô Đông Kinh (Hà Nội hiện nay).
Tìm hiểu thêm: Nguồn gốc tên gọi một số trái cây
Khi thực dân Pháp xâm lược Việt Nam vào thế kỷ 19, ý nghĩa của “Cochinchina” đã thay đổi, từ thuật ngữ chỉ toàn bộ Đàng Trong trở thành tên gọi riêng cho vùng Nam Kỳ (Nam Bộ). Pháp phân chia Việt Nam thành ba kỳ:
- Cochinchina (Nam Bộ)
- Tonkin (Bắc Bộ)
- Annam (Trung Bộ)
Tuy nhiên, người Pháp vẫn gọi người dân Việt ở cả ba kỳ là “Annamite” (người An Nam), điều này phản ánh sự thiếu tôn trọng đối với sự phân biệt văn hóa và lịch sử của người Việt.
Đọc thêm: Xứ Nẫu – Tại sao có tên gọi thế?
Sự Khác Biệt Văn Hóa Qua Tên Gọi
Sự phân chia thành ba kỳ không chỉ ảnh hưởng đến mặt hành chính mà còn dẫn đến những thay đổi văn hóa giữa các vùng miền. Nam Bộ (Cochinchina), với vị trí giao thương thuận lợi và sự du nhập của nhiều luồng văn hóa, đã nhanh chóng trở thành trung tâm giao thoa văn hóa. Trong khi đó, Bắc Bộ (Tonkin) giữ gìn các truyền thống lâu đời, còn Trung Bộ (Annam) lại đóng vai trò trung gian về cả địa lý và văn hóa.
Tên gọi “Cochinchina” ngày nay không còn được sử dụng chính thức, nhưng vẫn có dấu ấn trong các nghiên cứu lịch sử và bản đồ cổ.
Tham khảo thêm: Cửu Long – Có phải là 9 rồng?
Kết Luận
Từ “An Nam” đến “Cochinchina”, mỗi tên gọi đều là biểu hiện của một giai đoạn lịch sử đặc biệt và cách nhìn nhận của các thế lực bên ngoài về Việt Nam. Những thuật ngữ này không chỉ đơn thuần là tên địa danh, mà còn phản ánh các mối quan hệ phức tạp về chính trị, văn hóa và quyền lực. Việc hiểu về các tên gọi này giúp chúng ta nhìn lại hơn về lịch sử đất nước và tôn vinh bản sắc dân tộc đã được hun đúc qua nhiều thế kỷ.
Nguồn Bà i Viết Tên gọi Việt Nam thời kì thuộc Pháp: Tonkin, Annam, Cochinchina
